Mazowsze – Położenie

 

Historyczna dzielnica polski, na której terenie znajduje się obecna stolica kraju, jest wręcz usiana zamkami, dworkami i pozostałościami z czasów świetności naszego kraju. To region, w którym zasiane przed wiekami ideały szlacheckie są cały czas wyczuwalne pośród leśnych zastępów Puszczy Kampinowskiej, a rybackie tradycje zamknięto w żywej do dzisiaj legendzie o Warsie i Sawie. Właśnie na Mazowszu liczne szlacheckie posiadłości uświetniały takie nazwiska jak Braniccy, Radziwiłłowie, Poniatowscy, czy Lubomirscy. Tereny Mazowsza to jednak nie tylko dzieje szlachty i wystawnych uczt, ale w dużej mierze lokalne społeczności z najbardziej wyraźnymi Kurpiami i Łowiczanami stworzyły charakter tego regionu.

Obecnie tereny Mazowsza są rozumiane, jako ziemie wchodzące w skład województwa mazowieckiego, choć takie pojmowanie ogranicza ich realny zasięg. Historycznie pojmowany obszar dosięgał nawet Łodzi, czyli ziem wchodzących w ramy obecnego województwa łódzkiego. Wpływy kultury mazowsza można dostrzec natomiast nawet na położonym dużo wyżej Podlasiu. Kraina geograficzno-historyczna Mazowsza to teren położony w środkowym biegu Wisły, po obu jej stronach i obejmujących dopływy w centralnej oraz północno-wschodniej Polsce. Obejmuje zarówno leśne obszary Puszczy Kampinowskiej, żyzne nadwiślańskie ziemie, przemysłowe tereny aglomeracji warszawskiej czy bagniste i niezagospodarowane tereny pozamiejskie. 

Duże zróżnicowanie regionu wpłynęło w znacznym stopniu na dużą rozpiętość jego kultury oraz charakterystyczne zajęcia mieszkańców różnych grup wchodzących w skład Mazowszan. Sama nazwa „Mazowszanie” została zaczerpnięta od nazwy dzielnicy Mazowsze, chociaż aż do okresu międzywojennego w latach 20-30 XX wieku mieszkańców Mazowsza określano mianem „Mazurów”. Stąd  też mamy jasną genezę pochodzących wprost z regionu ciasta – Mazurka oraz tańca – Mazura. Nazwy te mogą być mylne szczególnie dla nieświadomych czytelników, gdyż zdecydowanie bliżej kojarzą się z wyżej położonym terenem Mazurów, niż obecnych Mazowszan. 

Skąd wzięła się nazwa tego regionu?

Do dnia dzisiejszego nie ma jednoznacznej i potwierdzonej wersji genezy tej nazwy, chociaż najczęściej Mazowsze wywodzi się z łacińskiego słowa Mazow, oznaczającego „błotnisty kraj” lub „człowieka błotnistego”(umazanego błotem). Genezy można więc upatrywać w charakterystycznych dla regionu warunkach geomorfologicznych. Inną możliwością jest pochodzenie nazwy regionu od imienia Miecława (zwanego także Maslauszem lub Mazoszem) sprawującym władanie nad tymi ziemiami po ucieczce Mieszko II. Równinne ukształtowanie terenu pozwoliło również wysnuć wniosek, iż nazwa ta wywodzi się z serbskiego słowa „mezewo”  oznaczającego równinę. Najbardziej jednak wyszukaną próbą znalezienia pochodzenia nazwy regionu jest sugerowanie, iż Mazowsze kojarzone było z mityczną krainą Amazonek, które według X-wiecznych źródeł zamieszkiwały tereny „za krajem Mieszka”. Trudno znaleźć potwierdzenie dla jakiejkolwiek z przedstawionych możliwości, to pozwala jednak na snucie wielu domysłów i narastaniu legend tworzących bogatą tradycję regionu.

Z historycznego punktu widzenia tereny Mazowsza zostały wcielone do państwa Polan wielkopolskich najprawdopodobniej już w 1 połowie X wieku, jednak dopiero w 1075 roku utworzono tutaj dwa biskupstwa: płockie i mazowieckie. W ówczesnych czasach to właśnie istnienie instytucji kościelnych na danym terenie pozwalało stwierdzać o jego względnej autonomii. Ziemie Mazowsza jednak, aż do początku XVI wieku nie wchodziły w skład Korony Polskiej, a działały w ramach odrębnych praw. Dopiero w 1526 roku sejm mazowiecki zdecydował się na złożenie ślubów wierności królowi polskiemu potwierdzając włączenie Mazowsza do Korony.

 

 

Od tego momentu, aż do drugiej połowy XVII wieku Mazowsze przeżywało bujny rozwój. Szczególnie duży wpływ na dynamiczny rozwój regionu miała decyzja o przeniesieniu do Warszawy Dworu Królewskiego. Było to podyktowane pożarem Wawelu w 1595 roku oraz funkcjonowaniem Warszawy na prawie szwedzkim, które w tamtym momencie było ważne z punktu widzenia stosunków międzynarodowych. W 1596 roku zawiązano unię lubelska na mocy której, powołano do życia byt polityczny jakim była Rzeczpospolita Obojga Narodów. Warszawa znajdowała w zdecydowanie lepszym punkcie niż Kraków, który mimo wszystko pozostał oficjalną stolicą Korony.